Cáo tật thị chúng (告疾示眾 ) - Mãn Giác thiền sư

30-3-2018 --- Thiền sư Mãn Giác (滿覺) được biết đến như một nhà thơ tiêu biểu cho dòng văn thơ Lý - Trần với bài thơ nổi tiếng "Cáo tật thị chúng" (Có bệnh bảo mọi người).

Nguyên bản chữ Hán:

告疾示眾

春去百花落，
春到百花開。
事逐眼前過，
老從頭上來。
莫謂春殘花落盡，
庭前昨夜一枝梅。

Phiên âm Hán - Việt: Cáo tật thị chúng

Xuân khứ bách hoa lạc, 
Xuân đáo bách hoa khai. 
Sự trục nhãn tiền quá, 
Lão tùng đầu thượng lai. 
Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận, 
Đình tiền tạc dạ nhất chi mai.

Dịch nghĩa:

Có bệnh bảo mọi người

Xuân đi, trăm hoa rụng, 
Xuân đến, trăm hoa nở. 
Việc đời theo nhau ruổi qua trước mắt, 
Tuổi già hiện đến từ trên mái đầu. 
Đừng cho rằng xuân tàn thì hoa rụng hết, 
Đêm qua, một cành mai đã nở trước sân.

Bài thơ là lời tự sự mang đậm triết lý Phật giáo về vòng quay vô thường của vạn vật. Mở đầu bằng hai câu mô tả một sự vật hiển nhiên - đối lập của đời sống: xuân đến - hoa nở, xuân đi - hoa rụng. Triết lý vô thường trong Phật giáo được mô tả rất ngắn gọn mà cũng rất trực quan bằng hai câu thơ như vậy.

Nhưng đây chưa phải hai câu đắt nhất bài thơ. Hai câu thơ cuối mới làm nên sự nổi tiếng của bài kệ cũng như thiền sư Mãn Giác khi nói lên tâm thế của người đang trong hoàn cảnh tuyệt vọng cùng cực nhưng vẫn có niềm tin với cuộc đời: đừng tưởng xuân tàn hoa rụng hết, đêm qua một cành mai đang nở trước sân. Lời dịch nghĩa và bản dịch thơ tất nhiên không hay bằng việc tìm hiểu bản phiên âm Hán Việt. Bản thân dịch thơ bằng ngôn ngữ khác cũng đã không thể nào chuyển tải hết ý - tứ của nguyên bản. Hình tượng một bông mai trắng nở lặng lẽ và đẹp đẽ trong đêm vừa có nét buồn lại vừa bình yên. Như con người thản nhiên với sự vô thường của tạo hóa.

Mai trong câu thơ này là chi mai, giống mai miền Bắc nở vào đầu xuân với vẻ đẹp vừa mong manh, thuần khiết lại vừa cứng cỏi trong gió lạnh mùa đông. Sắc trắng của chi mai không nhợt như hoa mận. Cánh của loài hoa này cũng bé hơn. Vẻ mong manh vì thế trở nên tinh tế gấp nhiều lần, so với hoa mận. Nhưng nếu nhìn sơ qua thì hai loại này khá giống nhau. Đấy là lý do nhiều người nhầm hoa mận với mai trắng. Còn đối với với người chơi mai trắng, chỉ cần nhìn là nhận biết được ngay.

Đấy là lý do mình rất thích chi mai (mai trắng miền Bắc). Một giống mai khó chăm, kén đất nhưng hễ người chịu khó và quan tâm, một bông mai nở trắng hồng sẽ đem lại niềm vui khôn tả. Và cứ mỗi lần ngắm mai này, trong đầu lại vang lên hai câu rất lành: "mạc vị xuân tàn hoa lạc tận/đình tiền tạc dạ nhất chi mai".

Nguồn: thivien.net

By Lavender